Jest takie stare, polskie przysłowie... [Banacek]
top of page
Szukaj
  • RobertRawski
    • 24 sie 2021
    • 9 minut(y) czytania

Jest takie stare, polskie przysłowie... [Banacek]

Zaktualizowano: 22 wrz 2021


W 1972 roku w paśmie telewizyjnym Mysery Movie stacji NBC do takich seriali jak Colombo czy McCloud dołączył kryminalny Banacek (1972-1974) w którym tytułową rolę odegrał George Peppard znany w Polsce głównie z późniejszej roli Hannibala z Drużyny A. Kto by pomyślał że już dekadę przez A-Team wykreuje postać opanowanego przystojniaka o posrebrzonych włosach i cygarem między białymi zebami. Mimo iż nazwisko Banacek może kojarzyć się z Czechami lub Słowacją to jest on ekranowym Polakiem z krwi i kości, którego warto poznać.

zródło: blog.consumerguide.com / ebay.com


Banacek jest jedynym ekranowym Polakiem w swoim rodzaju. Łamie wszystkie możliwe stereotypy na nasz temat i niesie w świat wizerunek kulturalnego, czystego Polaka wykonującego intratny zawód. Szkoda tylko, że produkcja zakończyła się zaledwie po szesnastu odcinkach (nie licząc 90-minutowego pilota) i stosunkową słabą popularnością. Nie zmienia to jednak faktu, że serial jest prawdziwą perłą i kopalnią polskich motywów, którą postaram się przełożyć na kilka zdań i fotosów. Serial został najbardziej zapamiętany poprzez pryzmat polskich powiedzonek wygłaszanych przez głównego bohatera i będących jednocześnie wiodącym motywem komediowym serialu. Komediowym, ponieważ były tak absurdalnenie, że trudno było w nich wyszukać choć odrobinę sensu. Odłóżmy je jednak na później i w pierwszej kolejności poznajmy postać naszego ekranowego Polaka, Thomasa Banacka.

Banacek jest wyjątkową postacią filmową z punktu widzenia polskiego widza - jako jedna z niewielu jest tak naszpikowana zaletami a nie wadami. To zdarza się naprawdę rzadko! Nie dość, że jest inteligentny to jeszcze przystojny, kulturalny i bogaty. Często podkreśla na ekranie swoje pochodzenie i zdaje się być dumny z faktu, że jest Polakiem. Mieszka w luksusowej willi w bogatej dzielnicy Bostonu Beacon Hill, a po mieście rozwozi go prywatny szofer Jay Drury, którego rewelacyjnie odegrał Ralph Manza. Ciekawostką jest, że w tym samym domu mieszkał tytułowy Thomas Crown z kultowego filmu z 1968 roku. W jego flocie znajdują się limuzyny najwyższej klasy takie jak zabytkowy Packard 180, Cadillac Fleetwood czy Corvetta z zamontowanymi telefonami na pokładzie (co w tamtej epoce było wyrazem olbrzymiego luksusu). W wyjątkowych sytuacjach przemieszcza się również helikopterem czy szybowcem. W wolnym czasie zajmuje się kolekcjonowaniem antyków i uprawianiem prestiżowych dyscyplin sportowych takich jak szermierka, jogging czy kajakarstwo. Czym zawodowo zajmuje się człowiek opływający w takim luksusie? W odróżnieniu od większości polskich postaci przedstawianych w filmach czy serialach nie jest ani bandytą, sprzątaczem, robotnikiem czy hydraulikiem choć za tego ostatniego został wzięty przez swoje niby-polsko-brzmiące nazwisko.

-Nazywam się Banacek.
-Banacek, tak? Pewnie jesteś nowym hydraulikiem..... choć nie wyglądasz.

Kadr z serialu


Thomas Banacek jest śledczym w firmie ubezpieczeniowej, a jego zadaniem jest odszukiwanie zaginionych kosztowności. Wśród nich są drogocenne samochody, obrazy, silniki rakietowe, nowe technologie czy kolekcja monet – jednym słowem mówiąc przedmioty o dużych wartościach za których odzyskanie bezwzględnie inkasuje 10% wartości. Za sprawą wielkiego majątku stać go na wystawne życie co bez wątpienia jest magnesem na kobiety z którymi chętnie flirtuje. Nie można jednak powiedzieć, że piękności, które uwodzi lecą wyłącznie na jego gruby portfel. W odróżnieniu od ikonicznego Stanleya Kowalskiego z Tramwaju zwanego pożądaniem jest wrażliwym na sztukę dżentelmenem i potrafi zatroszczyć się o kobietę. Jego inteligencja, nienaganny wygląd, eleganckie i modne stroje oraz kulturalny sposób wysławiania się tylko mu w tym pomagają. Mimo iż pławi się w luksusie, nie popada w nałogi jeśli nie licząc słabości do palenia cygar, które stały się jego znakiem rozpoznawczym (palił je również w prywatnym życiu). Pije wyłącznie alkohol z najwyższej półki i robi to dla smaku, a nie po to by się upić. Narkotyki i hazard są mu obce. Unika przemocy i zawsze szuka sposobu by zamknąć sprawę bez rozlewu krwi jednak gdy nie ma wyboru, z łatwością kładzie najtwardszych przeciwników na łopatki. Zawsze robi dobre wrażenia, a z opresji wychodzi obronną rękę -nie bez powodu został nawet kilkukrotnie przyrównany do Supermana.

- Imponujące. Patrzę na niebo, myślę.....to ptak? To samolot? - Nie! To Super-Polak”

Kadr z serialu: Banacek i rozmowa za pomocą telefonu pokładowego.


-Nazywam się Banacek. -Hmmmm.... Jedno imię... niczym Superman.

Jest bardzo zachowawczy i pewny siebie przez co nigdy nie wygląda na zaskoczonego. Bardzo trudno wyprowadzić go z równowagi. Odpowiednio ważąc słowa i nie okazując emocji wychodzi z każdej potyczki słownej obronną ręką.

-Banacek. Czy to "polaczkowe" nazwisko? (Polack-name) -Polskie (polish name) -Oh, przepraszam. Bez Urazy.

Bez mała w każdym odcinku musi się zmierzyć z różnymi reakcjami na temat jego pochodzenia lub szybko ripostować co mniej kulturalnych delikwentów. W wielu przypadkach podczas scen dialogowych jest nazywany Polaczkiem lub "polskim sępem", a jego narodowość bez przerwy jest w pewnym sensie wyśmiewana przez otoczenie. Informacja o jego pochodzeniu zazwyczaj spotyka się z zaskoczeniem lub jakąś wymowną miną jednak sam Banacek nauczył się z tym walczyć zachowując spokój i łamiąc stereotypy swoim zachowaniem i wyglądem. Jego szofer Joe jest włoskim imigrantem, który zdecydował się zmienić nazwisko aby życie w Ameryce stało się dla niego łatwiejsze. Gdy dowiaduje się , że jego szef Thomas jest Polakiem, dziwi się, że ten nie zrobił tego samego. Doskonale zdaje sobie sprawę, że nie łatwo być Polakiem za granicą.

-Nie myślał Pan o zmianie nazwiska panie Banacek? Na Baning albo coś takiego? To nic trudnego, a nikt nie wiedziałby, że jest pan Polakiem.
-Ja bym wiedział....

Swoją drogą Banacek to raczej Czeskie nazwisko ( W Polsce według strony ekoblog.pl występuje w ilości około 250 i to w spolszczonej wersji - Banaczek). Zagadką pozostanie też geneza powstania tego nazwiska jako czołowej postaci serialu. Najprawdopodobniej jest efektem zestawienia słów ban i check co oznacza "zablokować rachunek". Banacek jako nazwisko dla Amerykanów egzotyczne jest często wypowiadane w zły sposób na co Banacek nigdy nie pozostaje obojętny. Gdy słyszy Banasek, Banaczik czy Banana-czek, zawsze poprawia rozmówcę. Liczy się ze wszystkimi przywarami jakie musi znosić po przedstawieniu się jednak nigdy, przenigdy nie ukrywa swojego pochodzenia, a wręcz je podkreśla tak jakby miał przez to wyzwać kogoś na pojedynek.

-Naprawdę jesteś Polakiem? Z obydwu stron? -Ze wszystkich stron.

-Mówiłeś, że jak masz na nazwisko? -Banacek. -Miałam na myśli prawdziwe nazwisko. -To jest prawdziwe nazwisko. -Włoskie czy coś w tym stylu? -Polskie. -Hahhaahahaaha. Moja matka kiedyś chodziła z Polakiem, gliniarzem z Chicago.”

Jego postać jest ukazywana jako poważna, nie wdająca się w żadne dziecinady. Nigdy nie przedstawia się jako Thomas tylko Banacek by z nikim nie być po imieniu. Jest samowystarczalny i nie potrzebuje z nikim się spoufalać, a kolesiostwo nie jest mu znane. Jedyną osobą, która może się do niego zwracać po imieniu jest jego przyjaciel i pomocnik Felix Mulholand (Murray Matherson), właściciel antykwariatu, który często pomaga mu w sprawach zawodowych. Swoją drogą w jednym z odcinków Felix przyznaje, że jego dziadek miał polską kochankę, artystkę estradową specjalizującą się w żonglerce, którą pieszczotliwie nazywał uroczą kreaturą.

Kadr z serialu: Felix i Banacek


Powaga nobliwej postaci Thomasa Banacka mocno kontrastuje z polskimi przysłowiami, które chętnie serwuje swoim rozmówcom. W każdym odcinku znajduje się w sytuacji, którą musi spuentować starym polskim powiedzeniem pozbawionym sensu, niezmiennie rozpoczynając je od słów: There’s an old Polish proverb that says....Choć wypowiada je z wielką powagą to ich treść jest tak absurdalna, że wszystkich wprawia w pewne zakłopotanie. Bez wyjątku osoby słyszące treść egzotycznego polskiego przysłowia są osłupiałe i wymagają dodatkowych wyjaśnień...które są równie absurdalne i tak naprawdę prowadzą donikąd. Najprawdopodobniej ich interpretacje Banacek wymyśla na poczekaniu kwitując je ironicznym uśmieszkiem w efekcie czego wielu rozmówców nazywa je idiotycznymi. I słusznie.

 

When an owl comes to a mouse picnic, it’s not there for the sack races.

Gdy sowa przybywa na mysi piknik nie będzie wyścigu w workach.

 

If your socks are not in your shoes, don’t look for them in heaven.

Jeżeli twoich skarpetek nie ma w butach, nie szukaj ich na niebie.

 

Only the centipede can hear all the hundred footsteps of his uncle.

Tylko stonoga może usłyszeć wszystkie sto kroków swojego wujka.

 

Just because a dress is red satin, doesn’t mean it comes off easily.

Fakt, że sukienka jest satynowa nie oznacza, że łatwo ją zdjąć.

 

Even a thousand zlotys note can’t tapdance.

Nawet banknot o nominale 1000zł nie może stepować.

 

No matter how warm the smile in the face of the sun, a cat still has her kittens under the porch. Bez względu na to jak się marszczysz na słońcu, kot trzyma swe młode pod werandą.

 

Even though a man anoint himself with fragrant oils, he can still wind up with a broken face. Nawet gdy człowiek nasmaruje się pachnącym olejkiem może skończyć z obitą twarzą.

 

A wolf that takes a peasant to supper probably won’t need any breakfast.

Wilk który zje wieśniaka na kolacje prawdopodobnie nie będzie potrzebował śniadania.

 

It is harder for the spider to catch the fly than it is for the fly to catch a horse.

Trudniej złapać pająkowi muchę niż musze złapać konia.

 

If the butterfly had teeth like the tiger, it would never make it out of the hangar.

Gdyby motyl miał zęby jak tygrys nie oznaczałoby to że wydostanie się z gablotki.

 

Only someone with nothing to be sorry about smiles back at the rear of an elephant.

Tylko ktoś kto nie musi przepraszać, odwzajemnia uśmiech zadkowi słonia.

 

The chicken that clucks the loudest is the one most likely to go to the steam-fitters. picnic.Kurczak który gdacze najgłośniej, najprawdopodobniej przyjdzie na piknik spawaczy.

 

If you’re not sure that it’s potato borscht, there could be orphans working in the mines.

Jeżeli nie jesteś pewny, że to barszcz z ziemniakami, sieroty mogą pracować w kopalni.

 

A truly wise man never plays leap-frog with a unicorn.

Prawdziwy mędrzec nigdy nie gra w “przeskakiwanego” (leapfrog) z jednorożcem.

 

When the wolf is chasing your sleigh, throw ’em a raisin cookie, but don’t stop to bake a cake. Kiedy wilk biegnie za twoimi saniami, rzuć mu ciastko, ale nie zatrzymuj się by upiec ciasto.

 

Though the hippopotamus has no stinger in his tail, the wise man would rather be sat on by the bee. Mimo iż hipopotam nie ma żądła, mędrzec raczej usiądzie na pszczole.

 

A duck with three wings and a loaf of bread is brother to the turkey.

Kaczor z trzema skrzydłami i bochenkiem chleba jest jak brat dla indyka.

 

Read the whole library, my son, but the cheese will still smell after four days.

Przeczytaj całą bibliotekę, mój synu a ser i tak zacznie śmierdzieć po czterech dniach

 

Twelve good horses and silver candlesticks won’t stop the snow falling in Bialystock.

Dwanaście koni i srebrnych świeczników nie zatrzymają śnieżycy w Białymstoku.

 

A wise man never tries to warm himself in front of a painting of a fire.”

Mędrzec nigdy nie ogrzewa się przy obrazie ukazującym pożar.

 

Źródło: reprobatepress.com


Poza samymi powiedzonkami, które dla polskiego widza są zapewne jeszcze bardziej kuriozalne niż dla amerykańskiego, w serialu jest naprawdę dużo polonizmów. Banacek wielokrotnie wspomina o swojej przeszłości w Polsce i o swoim ojcu, ale czy możemy mu wierzyć? Po tych kulawych przysłowiach warto zastanowić się dwa razy. Przeszłość Thomasa Banaczka nie jest podana na tacy jednak z każdym kolejnym odcinkiem przekazuje nam coś nowego. Jak się dowiadujemy pochodzi z polskiej, inteligenckiej rodziny – jego świętej pamięci ojciec był badaczem naukowym w Warszawie i przybył do Ameryki w 1924 roku gdyż dostał pracę matematyka co potwierdza wyjątkowość zaprezentowanych w serialu Polaków jako wielkich uczonych ściąganych do Stanów ze względu na swoją wiedzę, a nie grzebiących w ziemi półgłówków. Problem w tym, że przy próbie złożenia tych informacji w całość orientujemy się, że nic nie trzyma się kupy. W jednym epizodzie Banacek mówi, że urodził się w Kentucky by później twierdzić, że urodził się w Polsce, przytaczając historię o tym, że z pałacu w którym mieszkał porwali go Cyganie. W innym z kolei odcinku mówi, że jego ojciec przypłynął do Ameryki w wieku 16 lat co rujnuje teorię o wykształconym ojcu i narodzinach Banacka w Polsce. Niemniej jednak w odcinku siódmym pierwszej serii pojawia się kolega jego ojca ze szkoły, który potwierdza, że Leo Banacek pochodzi z małej wioski w Polsce gdzie razem pili wódkę której smak pamięta po dziś dzień i że wspólnie zdawali “egzamin na Amerykanina”.

Kadr z serialu: Ralph Manza (szofer) i George Peppard (Banacek) / Żródło: culture.pl


W zastanowienie wprowadza mnie również scena w której Banacek stoi nad nagrobkiem niejakiego generała Piłsudskiego. Nie dość, że akcja serialu dzieje się w Ameryce a Józef Piłsudski spoczywa w Polsce na Wawelu to jeszcze na jego nagrobku widnieje dopisek “urodzony w 1746”. Data narodzin nakazuje twierdzić że zbieżność nazwisk jest raczej przypadkowa.

Kadr z serialu: Scena nad nagrobkiem generała Piłsudskiego.


Poza tym na ekranie pojawiają się epizodyczne postaci o polskim pochodzeniu, które bardziej pomagają niż przeszkadzają głównemu bohaterowi. Widać dobre stosunki między Polakami spotykającymi się na obczyźnie. W pierwszym odcinku serii niechętny do współpracy polski zawodnik futbolu amerykańskiego Woliński zaczyna pomagać śledczemu dopiero wtedy gdy dowiaduje się że ma do czynienia z innym Polakiem.

-Banacek? Skąd to nazwisko? -Stąd, skąd i twoje. Woliński.

Obiektami poszukiwań Banacka są również przedmioty polskiego pochodzenia jak na przykład polska moneta z 1964 roku z wizerunkiem Władysława IV (na ekranie pokazano jednak Talar Świętej Teresy czyli talar austriacki) czy polski koń wyścigowy o imieniu Polish Pride. Jest mowa Mikołaju Koperniku i polskim wibratorze. Nie zabrakło również tzw. polish joke które w latach siedemdziesiątych były bardzo popularne – jego szofer Joe twierdzi, że żarty o Polakach są poprostu zabawniejsze niż te same żarty o innych narodowościach.

Słyszałaś o polskim olimpijczyku który zdobył zloty medal? Był wystaczająco dumny z brązowego.

Kadr z serialu: Talar Świętej Teresy udający polską Talar Władysława IV


Mamy więc Polaka przykładnego, kulturalnego i czystego od którego wszystkie uszczypliwości Amerykanów odbijają się jak kule od Supermana, Jego wizerunek jest skrajnie sprzeczny od tego do którego przyzwyczaiła nas kinematografia. Ponadto serial uwypukla takie cechy Polaków jak przywiązanie i szacunek dla ojczyzny, dumę z pochodzenia i jedność rodaków na obczyźnie. Na część wyżej wymienionych superlatyw mógł mieć wpływ Bernard Kowalski, potomek Polaka i latynoski, który wyreżyserował aż cztery z szesnastu odcinków serialu. Był ważną postacią w świecie seriali telewizyjnych tworząc odcinki do takich tytułów jak Gliniarz i Prokurator, Airwolf, Colombo, Night Rider, Grom w Raju i wiele innych. Sam Banacek nie był zbyt często emitowany w Polsce i nie zdobył dużej popularności. Pomimo świetnej roli jaką przedstawił nam George Peppard i wielkich planów co do kontynuacji, trzeci sezon serialu nigdy nie powstał, a licznik odcinków stanął na liczbie szesnastu. Serial odcisnął piętno na popkulturze zarówno światowej jak i polskiej. Ci którzy oglądali emisję telewizyjną Banacka w poprzednim wieku zapewne pamiętają, że do języka potocznego weszło powiedzonko “"Nie bądź taki Banaczek” co oznaczało komentarz do jakiejś nieprawdopodobnej historii i mędrkowania. Postać Banacka ponadto dostała nowe życie w serialu The Simpsons gdzie pojawił się tytułowy lejmotyw oraz sam Banacek (jako Manacek) jednak zabrakło miejsca na jego wizytówkę czyli stare polskie przysłowie. Szkoda.

Kadr z serialu Simpsons



Żródła:

imdb.com

culture.pl

























1861 wyświetleń1 komentarz

Ostatnie posty

Zobacz wszystkie
bottom of page